giao dich chung khoan ngay T +

Giao dịch chứng khoán T+: Điều cần bàn luận
(24h) - Nếu cho phép nhà đầu tư giao dịch chứng khoán trước thời điểm T+3 kỳ vọng sẽ cải thiện tính thanh khoản cho thị trường, đồng thời đem lại nhiều lợi ích tăng thêm cho các bên liên quan. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều điều cần được cân nhắc

Nguyên lý cơ bản để có thể rút ngắn thời gian giao dịch chứng khoán là phải tách bạch hoàn toàn cơ chế giao dịch ra khỏi cơ chế thanh toán. Theo đó, thời gian thanh toán theo thông lệ vẫn được duy trì ở mức T+3, trong khi đó, thời gian giao dịch có thể rút ngắn thành T+2, T+1 và thậm chí là T+0.

Tuy nhiên, để có thể triển khai đồng bộ việc rút ngắn thời gian giao dịch trên phạm vi toàn thị trường không phải là câu chuyện đơn giản.

Cơ chế giao dịch – thanh toán: Tách bạch nhưng vẫn phải thống nhất!

Tại đa số thị trường chứng khoán (TTCK) trên thế giới, chức năng của cơ chế giao dịch – thanh toán là phải bảo đảm loại bỏ rủi ro về khả năng bất đối ứng giữa hai hoạt động giao dịch và thanh toán trên thị trường. Nói cách khác, hoạt động giao dịch và thanh toán phải thống nhất với nhau, theo nghĩa, một nhà đầu tư sau khi đã chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán sẽ luôn nhận được một khoản thanh toán đối ứng và ngược lại. Chính vì vậy, cơ chế giao dịch – thanh toán được xem là cơ chế tối quan trọng của thị trường.

Như đã đề cập, để thực hiện rút ngắn thời gian giao dịch chứng khoán, động thái đầu tiên cần thực hiện là tách bạch hoàn toàn cơ chế giao dịch ra khỏi cơ chế thanh toán. Việc tách bạch này phải được hiểu là một sự chấp thuận của cơ quan quản lý Nhà nước về việc tồn tại một sự chênh lệch giữa thời gian giao dịch và thời gian thanh toán.

Chênh lệch này càng lớn, tính linh hoạt trong hoạt động giao dịch càng cao. Tuy nhiên, khả năng xuất hiện bất đối ứng trong giao dịch – thanh toán càng lớn. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến phát sinh vấn đề trên do khi khoảng cách giữa thời gian giao dịch và thanh toán càng được nới rộng, độ phức tạp của hoạt động thanh toán bù trừ càng gia tăng và rủi ro xuất hiện bất đối ứng sẽ càng lớn.

Rủi ro vừa nêu có thể không phải là vấn đề lớn khi một số công ty chứng khoán thực hiện nghiệp vụ rút ngắn thời gian giao dịch với một bộ phận nhỏ nhà đầu tư. Tuy nhiên, nếu được chính thức áp dụng trên phạm vi toàn thị trường, rủi ro bất đối ứng sẽ trở thành vấn đề cần được cân nhắc.

Theo đó, vấn đề mà Bộ Tài chính cần quan tâm là lựa chọn thời gian giao dịch T+ là bao nhiêu để vừa bảo vệ tính thống nhất của hoạt động giao dịch – thanh toán vừa bảo đảm tính linh hoạt trong hoạt động giao dịch mà thị trường kỳ vọng.

Bên cạnh đó, nghiệp vụ thanh toán và nghiệp vụ ghi nhận chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán trong cơ chế thanh toán lúc này cũng cần được sửa đổi cho phù hợp với sự rút ngắn trong thời gian giao dịch. Về nghiệp vụ thanh toán, hiện nay, tại các thị trường đã thực hiện thành công việc rút ngắn thời gian giao dịch trên thế giới, hoạt động thanh toán được thực hiện dựa trên một trong hai hình thức: thanh toán theo từng giao dịch hoặc thanh toán theo phương pháp bù trừ.

Về nghiệp vụ ghi nhận chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán, cơ quan quản lý Nhà nước có thể lựa chọn thực hiện theo thời gian thực, theo định kỳ trong phiên giao dịch hoặc theo ngày. Tuy nhiên, điểm cần lưu ý ở đây là dù lựa chọn hình thức thanh toán và ghi nhận nào, việc triển khai thực hiện cần phải sử dụng hình thức đồng bộ trên phạm vi toàn thị trường.

Một sự không thống nhất trong phương pháp xác định hoạt động thanh toán sẽ dẫn đến rủi ro mất ổn định thị trường, hoặc xa hơn, là khả năng bất đối ứng diễn ra trên phạm vi thị trường.

Thực tiễn tại thị trường chứng khoán Thượng Hải

Trên TTCK Thượng Hải (SSE), cổ phiếu niêm yết được phân thành hai loại gọi tắt là loại A và loại B. Cổ phiếu loại B dành cho nhà đầu tư nước ngoài và chịu nhiều điều kiện ràng buộc từ phía cơ quan quản lý nhằm kiểm soát rủi ro. Xét về những khuyết điểm còn tồn tại về cơ sở hạ tầng cũng như cơ chế quản lý trên TTCK VN, nhu cầu quản trị rủi ro khi áp dụng hình thức rút ngắn thời gian giao dịch là ưu tiên hàng đầu.

Theo đó, thời gian thanh toán đối với cổ phiếu loại B là T+3. Tuy nhiên, thời gian giao dịch của cổ phiếu được rút ngắn so với thời gian thanh toán. Nhà đầu tư sau khi đặt mua cổ phiếu có thể bán một phần hoặc toàn bộ lượng cổ phiếu đó từ ngày T+1 đến ngày T+3 trước thời điểm thanh toán.

Bên cạnh đó, SSE còn quy định nhà đầu tư cổ phiếu loại B không được phép bán khống và các cổ phiếu được nhà đầu tư mua/bán vào các ngày giao dịch khác nhau sẽ được thanh toán độc lập vào các ngày T+3 tương ứng, không có sự bù trừ lẫn nhau.

Như vậy, ngày thanh toán T+3 vẫn là thông lệ được chấp nhận tại nhiều thị trường trên thế giới. Tuy nhiên, ngày giao dịch vẫn có thể được rút ngắn ở mức độ phù hợp với cơ sở hạ tầng cũng như khả năng quản lý rủi ro của cơ quan quản lý tại từng thị trường.

Thiết nghĩ, VN cũng đã đến lúc cần cân nhắc rút ngắn thời gian giao dịch. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là rút ngắn đến mức độ nào để vẫn bảo đảm an toàn cho nhà đầu tư và phù hợp với điều kiện công nghệ của VN.